Τα Ελληνόπουλα μάθαιναν γράμματα στο κρυφό σχολειό. Ο
Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν ήρωας του ‘21. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πατέρας
της δημοκρατίας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εθνάρχης.
Η επίσημη
ιστορία είναι γεμάτη από ψέματα. Κάποια είναι εξόφθαλμα και προκλητικά
χοντροκομμένα. Κρυφό Σχολειό δεν υπήρξε ποτέ, απλούστατα γιατί “οι
Τούρκοι ποτέ δεν απαγόρεψαν τα σκολειά”. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος πέρασε το
1825 στην υπηρεσία του Ομέρ Πασά, τέθηκε επικεφαλής μιας μονάδας
ντελήδων και στράφηκε ενάντια στην επανάσταση. Πέθανε στην Ακρόπολη,
φυλακισμένος με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Όσο για τον
Βενιζέλο, ο “πατέρας της δημοκρατίας” έχει τρία πραξικοπήματα, τέσσερις
πολέμους και μια χρεοκοπία στο ενεργητικό του.
Ο στόχος αυτών
των μυθοπλασιών δεν είναι απλά και μόνο να εξωραΐσουν την δράση της
ίδιας της άρχουσας τάξης -και μαζί της και των σημερινών της φυσικών,
κοινωνικών ή πολιτικών της απογόνων: ο βασικός τους στόχος είναι να
βγάλουν από το κάδρο της ιστορίας τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους. Η
ιστορία είναι είτε το έργο κάποιων “μεγάλων ανδρών”, είτε (όταν αυτή η
απλοϊκή ερμηνεία δεν μπορεί να σταθεί) απλά μια ακατανόητη αλληλουχία
από τυχαία γεγονότα: ιστορικοί νόμοι ούτε υπάρχουν, ούτε μπορούν να
υπάρξουν, σύμφωνα με τις μεταμοντέρνες θεωρίες -την αγαπημένη μόδα των
απολογητών του συστήματος.
Για τον Μαρξισμό, αντίθετα, οι απλοί
και άσημοι άνθρωποι παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία. «Την
ιστορία την κάνουν οι άνθρωποι», έγραφε ο Μαρξ. «Αλλά μέσα σε συνθήκες
που οι ίδιοι δεν έχουν επιλέξει» συμπλήρωνε. Και σε πείσμα των θεωριών
του μεταμοντερνισμού οι εργάτες, η εκμεταλλευόμενη μεγάλη πλειοψηφία της
σημερινής κοινωνίας, έχουν την δυνατότητα και να κατανοήσουν την
ιστορία και να την αλλάξουν, με συνειδητό τρόπο.
Η αφετηρία για
να κατανοήσουμε την ιστορία είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι, οι ανάγκες τους
και οι τρόποι με τους οποίους προσπαθούν να τις καλύψουν. Μια
«επιστημονική θεώρηση» της ιστορίας, έγραφε ο Μαρξ, είναι υποχρεωμένη να
αρχίσει «από την υλική παραγωγή της ίδιας της ζωής...». Γιατί, σε
αντίθεση με τα φυτά και τα ζώα ο σύγχρονος άνθρωπος δεν καλύπτει τις
ανάγκες του με προϊόντα που προσφέρει η ίδια η φύση. Ο άνθρωπος
εργάζεται, είναι παραγωγός. Και ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται αυτή η
παραγωγή καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται ολόκληρη η
κοινωνία.
“Με την ανάπτυξη νέων παραγωγικών δυνάμεων”, γράφει ο
Μαρξ “οι άνθρωποι αλλάζουν τους τρόπους παραγωγής. Και αλλάζοντας τους
τρόπους παραγωγής, αλλάζοντας τους τρόπους με τους οποίους εξασφαλίζουν
την επιβίωσή τους, αλλάζουν όλες τους τις κοινωνικές σχέσεις. Ο
χειρόμυλος δίνει μια κοινωνία με φεουδάρχη, ο ατμόμυλος μια κοινωνία με
βιομήχανο καπιταλιστή”.
Αυτή η αντιστοίχιση, όμως, δεν είναι
ούτε αυτόματη, ούτε ειρηνική, ούτε αναπόφευκτη. Για να το πούμε με απλά
λόγια, αν ο νερόμυλος αντιστοιχεί σε μια κοινωνία με “βιομήχανο
καπιταλιστή” ο φεουδάρχης θα προσπαθήσει όχι μόνο να εξοντώσει τους
επίδοξους βιομήχανους αλλά και να καταστρέψει τον ίδιο τον νερόμυλο:
"Σ'
ένα ορισμένο σημείο της ανάπτυξης" γράφει ο Μαρξ, "οι υλικές
παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε σύγκρουση με τις
υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή, για να χρησιμοποιήσουμε μια νομική
έκφραση, με τις σχέσεις ιδιοκτησίας μέσα στις οποίες κινούνταν μέχρι
τότε. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, οι σχέσεις αυτές
μετατρέπονται σε εμπόδια..."
Ταξικός πόλεμος
Τότε,
γράφει ο Μαρξ, ανοίγει η περίοδος της επανάστασης. Τότε ανοίγει μια
περίοδος όπου ο “αδιάκοπος, άλλοτε κρυφός, άλλοτε φανερός” ταξικός
πόλεμος ανάμεσα στην κυρίαρχη μειοψηφία και την κυριαρχούμενη πλειοψηφία
παίρνει νέες διαστάσεις: ο αγώνας ενάντια στην εκμετάλλευση
μετατρέπεται τώρα σε έναν αγώνα ενάντια στην καταστροφή.
Σε
πείσμα των θεωριών του ιστορικού αυτοματισμού, ο Μαρξ ποτέ δεν πίστευε
ότι το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης είναι εκ των προτέρων δεδομένο: η
νίκη του νερόμυλου πάνω στον χειρόμυλο δεν αποφασίστηκε ούτε από την
τεχνολογία, ούτε από κάποιον άγραφο νόμο της ιστορίας. Αποφασίστηκε από
τον φτωχό “όχλο” του Παρισιού που τον Ιούλη του 1789 γκρέμισε τα τείχη
της Βαστίλης, από τον αγώνα των απλών και άσημων ανθρώπων.
Το
1789 οι "από τα κάτω" κατάφεραν να νικήσουν τις δυνάμεις της
καταστροφής. Η ιστορία, όμως, δεν έχει να επιδείξει μόνο νίκες: η
εξέγερση του Σπάρτακου, στην Αρχαία Ρώμη δεν κατάφερε να ανατρέψει το
δουλοκτητικό σύστημα. Το αποτέλεσμα ήταν η “αμοιβαία καταστροφή όλων των
αντιμαχόμενων τάξεων”: η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαλύθηκε, η Ευρώπη
παραδόθηκε στους ληστές και τους πειρατές. Η ανθρωπότητα θα χρειαζόταν
να περιμένει μέχρι την Αναγέννηση για να ανακαλύψει και πάλι τα
επιτεύγματα του πολιτισμού της αρχαιότητας.
Σήμερα έχουμε φτάσει
ξανά σε αυτό το σταυροδρόμι. Μόνο που αυτή τη φορά οι δυνάμεις, τόσο
της μίας όσο και της άλλης πευράς είναι απείρως μεγαλύτερες. Το δίλημμα
“Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα” δεν είναι απλά και μόνο ένα σχήμα λόγου.
Έχουμε έναν ολόκληρο κόσμο να κερδίσουμε. Και να χάσουμε τα πάντα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου