Μπορούμε, στον αγώνα μας για μια καλύτερη κοινωνία, να
εμπιστευτούμε "θεσμούς της Δημοκρατίας"; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά
όχι. Η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα δεινά και τα δεσμά του
καπιταλισμού δεν μπορεί να στηριχτεί ούτε στις εκλογές, ούτε στο
κοινοβούλιο, ούτε στο Σύνταγμα, ούτε στους νόμους και τα Δικαστήρια.
Αυτό που χρειάζεται είναι η επανάσταση, μια επανάσταση που θα τσακίσει
μέχρι τα θεμέλια την εξουσία των καπιταλιστών και τους "δημοκρατικούς"
θεσμούς της.
Μια γρήγορη ματιά στην ιστορία, πρώτα απ' όλα,
δείχνει ότι καμιά μεγάλη κοινωνική αλλαγή δεν έγινε ειρηνικά και
σταδιακά: η σύγχρονη κοινωνία δεν είναι προϊόν μιας σταδιακής προόδου
αλλά το αποτέλεσμα μεγάλων, βίαιων επαναστάσεων που διέλυαν κάθε φορά το
"παλιό" και επέτρεπαν με αυτόν τον τρόπο στο "νέο" να ανθίσει. Χωρίς τη
Γαλλική Επανάσταση που επέφερε ένα συντριπτικό πλήγμα στην εξουσία των
Βασιλιάδων, των Βαρόνων και των Επισκόπων, ο καπιταλισμός δεν θα είχε
καταφέρει ποτέ να κατακτήσει τον πλανήτη.
Αυτές οι επαναστάσεις
δεν ήταν ποτέ απλά το προϊόν της συνομωσίας κάποιων επαναστατών. Την
Επανάσταση των Μονομάχων που απείλησε να καταλάβει την Αρχαία Ρώμη το 73
πΧ δεν την "έκανε" ο Σπάρτακος. Την "έκανε" το καθεστώς της Δουλείας.
Την Βαστίλη δεν την γκρέμισαν τον Ιούλη του 1789 ο Μαρά και ο
Ροβεσπιέρος: την γκρέμισε, αυθόρμητα, ο εξαγριωμένος "όχλος" του
Παρισιού. Οι επαναστάσεις, έγραφε ο Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο το
1848, είναι το προϊόν της πάλης ανάμεσα στις τάξεις, ανάμεσα στους
εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους.
Αυτή η ταξική πάλη,
έγραφε ο Μαρξ, είναι "αδιάκοπη" -υπάρχει πάντα, ακόμα και αν δεν είναι
πάντα ορατή "δια γυμνού οφθαλμού". Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι και η
επανάσταση είναι και αυτή αδιάκοπη. Ο καπιταλισμός, παρά την τρομαχτική
εκμετάλλευση των εργατών, αποτελούσε για την πλειοψηφία του πληθυσμού
"προχώρημα" σε σχέση με το παλιό καθεστώς της φεουδαρχίας. Οι
καπιταλιστές επέβαλαν νέες "σχέσεις παραγωγής", οικοδομημένες γύρω από
τα συμφέροντά τους. Αυτή η αναδιοργάνωση, "απελευθέρωσε" -στην αρχή
τουλάχιστον- τις παραγωγικές δυνάμεις: νέες τεχνολογίες άρχισαν να
εφαρμόζονται, η παραγωγή πήρε φωτιά και η κοινωνία, παρά την
εκμετάλλευση και την ανισότητα, γινόταν συνολικά ολοένα και πιο πλούσια.
Αυτό,
όμως, δεν μπορούσε να κρατήσει. Όπως εξηγεί ο Μαρξ στον διάσημο πρόλογο
του βιβλίου του "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας", αργά η γρήγορα η
σχέση αυτή αντιστρέφεται: “Σε ένα ορισμένο σημείο της ανάπτυξής τους οι
υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε σύγκρουση με τις
υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή για να χρησιμοποιήσουμε μια νομική
έκφραση, με τις σχέσεις ιδιοκτησίας μέσα στις οποίες κινούνταν μέχρι
τότε. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αυτές οι μορφές
μετατρέπονται σε εμπόδια". "Τότε", γράφει ο Μαρξ, "ανοίγει η περίοδος
της επανάστασης”.
Η περίοδος της επανάστασης ανοίγει -αλλά αυτό
δεν σημαίνει κιόλας οι η επανάσταση έχει επικρατήσει. Κάθε άλλο. Το
αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Η
αντιπαράθεση ανάμεσα στους καταπιεστές και τους καταπιεζόμενους, γράφει ο
Μαρξ στο Μανιφέστο, "τελείωνε κάθε φορά είτε με τον επαναστατικό
μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας είτε με την αμοιβαία καταστροφή
όλων των αντιμαχόμενων τάξεων".
Το μεγάλο παράδειγμα μιας
τέτοιας "αμοιβαίας καταστροφής" είναι η κατάρρευση της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας: η Επανάσταση του Σπάρτακου καταπνίγηκε στο αίμα και οι
δούλοι δεν κατάφεραν ποτέ να επιβάλλουν "τον επαναστατικό μετασχηματισμό
της κοινωνίας". Η ανθρωπότητα πλήρωσε πολύ ακριβά την "επιτυχία" αυτή
των Ρωμαίων δουλοκτητών: ο πολιτισμός εξαφανίστηκε για πάνω από πέντε
αιώνες στη δυτική Ευρώπη. Χρειάστηκε να φτάσουμε στην Αναγέννηση για να
ξανασυνδεθεί ο κόσμος με τα επιτεύγματα της Αρχαιότητας.
Σήμερα,
οι αστικοί θεσμοί δεν μπορούν να εμποδίσουν τις καταστροφικές δυνάμεις
του καπιταλισμού που απειλούν την ύπαρξη του πλανήτη σπέρνοντας πόλεμο,
φτώχεια, θάνατο, καταστροφή του περιβάλλοντος. Ούτε οι καπιταλιστές
πρόκειται να παραδώσουν τα όπλα αμαχητί. Το 1918 η Ρώσικη Επανάσταση
-μια νικηφόρα επανάσταση- βρέθηκε αντιμέτωπη με 14 ξένους στρατούς, που
έτρεξαν να στηρίξουν την αντεπανάσταση των "Λευκών" αναπολητών του
Τσάρου.
Δίλημμα
Τη δεκαετία του 1930 τα αφεντικά στην
Γερμανία έδωσαν την εξουσία στους Ναζί του Χίτλερ για να αποτρέψουν μια
νέα επανάσταση: στο δίλημμα Κομμουνισμός ή Ολοκαύτωμα συνειδητά ψήφισαν
το Ολοκαύτωμα. Ο Χίτλερ δεν κέρδισε με τις εκλογές την καγκελαρία. Ούτε
κατέλαβε την εξουσία με κάποιο πραξικόπημα: διορίστηκε καγκελάριος από
τον Χίντεμπουργκ, τον Πρόεδρο της Γερμανικής Δημοκρατίας.
Είναι
αφελές να πιστεύει κανείς ότι η αριστερά μπορεί να παρακάμψει την ανάγκη
για μια επανάσταση αξιοποιώντας, μέσα από την κατάκτηση της
κυβερνητικής εξουσίας, αυτούς τους "θεσμούς" του αστικού κράτους.
Πρώτον, η ιστορία έχει δείξει, ξανά και ξανά, ότι η κυβέρνηση δεν
ελέγχει πραγματικά το κράτος. Η κυβέρνηση δεν ελέγχει ούτε τον στρατό,
ούτε την αστυνομία, ούτε τη δικαιοσύνη. Στην Ελλάδα ο στρατός
συστηματικά ανέτρεπε, με πραξικοπήματα, κάθε κυβέρνηση (δεξιά, κεντρώα ή
κεντροαριστερή) που δεν του άρεσε τα πρώτα 3/4 του 20ου αιώνα. Και το
ίδιο έκανε σε άλλες χώρες.
Ακόμα χειρότερα, η κυβέρνηση και η
βουλή δεν ελέγχουν τα αστικά επιτελεία. Οι εκλογές μπορεί να εκθρονίσουν
τον Σαμαρά από το Μαξίμου. Δεν θα εκθρονίσουν, όμως, ούτε τον
Κωστόπουλο από το Διοικητικό Συμβούλιο της Άλφα Μπανκ, ούτε θα πάρουν τα
καράβια από τον Αλαφούζο. Και τα αφεντικά θα χρησιμοποιήσουν αυτή την
οικονομική τους δύναμη για να συντρίψουν την "ανταρσία".
Η
αντίθεση, έλεγε η Ρόζα Λούξεμπουργκ, απαντώντας σε αυτούς που πρότειναν
“άλλους δρόμους”, πέρα από την επανάσταση για την αλλαγή της κοινωνίας
δεν είναι ανάμεσα σε έναν γρήγορο, βίαιο, επαναστατικό και έναν αργό,
ειρηνικό δρόμο προς την απελευθέρωση της κοινωνίας. Το δίλημμα ανάμεσα
στην επανάσταση και τη μεταρύθμιση είναι στην ουσία το δίλημμα ανάμεσα
στο σοσιαλισμό και τη βαρβαρότητα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου